Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılına ilişkin "Gelir Dağılımı İstatistikleri" bültenini "düzelterek" yeniden yayımladı.
Buna göre, Türkiye'de yıllık ortalama hane halkı kullanılabilir geliri, geçen yıl bir önceki yıla kıyasla yüzde 84,1 yükselişle 181 bin 200 liraya çıktı.
HANE HALKI GELİRİNDE YÜZDE 85,3'LİK ARTIŞ
Türkiye'de yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri, bir önceki yıla göre yüzde 85,3 artarak 48 bin 642 liradan 90 bin 116 liraya yükseldi. Yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek tutar, 2022'ye göre 49 bin 415 lira artarak 111 bin 969 lirayla tek kişilik hane halklarının oldu. Çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hane halklarının yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri 106 bin 700 lira iken tek çekirdek aileden oluşan hane halklarında bu değerin 92 bin 43 lira olduğu görüldü. En düşük yıllık ortalama eşdeğer kullanılabilir hane halkı fert gelirine sahip hane halkı tipi ise 70 bin 115 lirayla en az bir çekirdek aile ve diğer kişilerden oluşan hane halkları oldu.
EN YÜKSEK PAYIN MAAŞ VE ÜCRET GELİRLERİNİN
Toplam gelir içinde en yüksek pay, yüzde 48,5 ile bir önceki yıla göre 2,3 puan artan maaş ve ücret gelirlerinin oldu. İkinci sırada yüzde 22,1 ile bir önceki yıla göre 1,1 puan artan müteşebbis geliri bulunurken üçüncü sırayı yüzde 17,6 ile bir önceki yıla göre 2,6 puanlık azalış gösteren sosyal transfer geliri aldı. Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki payı yüzde 20,5 olurken emekli ve dul-yetim aylıklarının sosyal transferler içindeki payı yüzde 88,4 olarak gerçekleşti.
ESAS İŞ GELİRİNDE EN YÜKSEK ARTIŞ EĞİTİMLİLERDE
Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 157 bin 851 lira, lise ve dengi okul mezunlarında 114 bin 374 lira, lise altı eğitimlilerde 89 bin 12 lira, bir okul bitirmeyenlerde 63 bin 425 lira ve okuryazar olmayan fertlerde 45 bin 637 lira olarak hesaplandı. Yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 89,7 ile lise altı eğitimli, en düşük artış ise yüzde 79,6 ile okuryazar olmayan fertlerde kaydedildi.
HİZMET SEKTÖRÜ ZİRVEDE
Esas iş gelirleri sektörel olarak incelendiğinde, en yüksek yıllık ortalama gelirin 121 bin 13 lirayla hizmet sektöründe, en düşük yıllık ortalama gelirin ise 92 bin 632 lirayla tarım sektöründe elde edildiği görüldü. Bir önceki yıla göre yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 100,9 ile tarım sektöründe gözlenirken bunu yüzde 86,7 ile sanayi izledi. Hizmet sektöründe yüzde 83,2, inşaatta ise yüzde 74,3 artış kaydedildi. Yıllık ortalama esas iş gelirleri, sırasıyla işverenlerde 408 bin 174 lira, kendi hesabına çalışanlarda 115 bin 622 lira, ücretli maaşlılarda 102 bin 821 lira ve yevmiyelilerde 53 bin 334 lira olarak hesaplandı. Bu dönemde en yüksek artış yüzde 108,1 ile yevmiyelilerde, en düşük artış ise yüzde 80,7 ile ücretli maaşlılarda oldu.
İSTANBUL GELİRDE İLK SIRADA
Öte yandan, Türkiye'de yaşanan deprem nedeniyle 2023 yılında TR63 (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye) bölgesinde alan çalışması yapılamadı. Bu nedenle İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) ayrımında verilen bölgesel sonuçlar 25 bölgeyi kapsadı. Türkiye'de yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri geçen yıl 90 bin 116 lira iken İBBS 2. Düzey bölgeleri itibarıyla en yüksek hesaplanan bölge 124 bin 723 lirayla İstanbul oldu. Burayı, 115 bin 758 lirayla Ankara ve 107 bin 583 lirayla "Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli" bölgeleri izledi.
DÜZCE GELİRİ EN DÜŞÜK İLLER ARASINDA
En düşük yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri ise 41 bin 385 lirayla "Van, Muş, Bitlis, Hakkari" bölgesinde gerçekleşti. Son yapılan araştırmanın sonuçlarına göre, "toplumun en yüksek gelir elde eden yüzde 20'sinin aldığı payın, en düşük gelir elde eden yüzde 20'sinin aldığı paya bölünmesiyle" hesaplanan P80/P20 oranı 7,9 oldu. Bu değerin en düşük gerçekleştiği İBBS 2. Düzey bölgesi 4,9 ile "Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova" olarak belirlendi. Bu bölgeleri 5 ile Zonguldak, Karabük, Bartın ve 5,1 ile Van, Muş, Bitlis ve Hakkari bölgeleri izledi. Söz konusu oranın en yüksek olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri ise 8,1 ile Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan, 7,8 ile Ankara olarak kayıtlara geçti.
İŞSİZLER ÇALIŞMAYA BAŞLADI
Eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirine göre sıralı yüzde 10'luk gelir grupları itibarıyla fertlerin bir önceki yıla göre yüzdelik geçişleri incelendiğinde, bir önceki yılda birinci yüzde 10'luk grupta olan fertlerin geçen yıl yüzde 52,1'inin, son yüzde 10'luk grupta olan fertlerin ise yüzde 67,3'ünün gelir grubu değişmedi. Ayrıca 2022'de birinci yüzde 10'luk grupta olan fertlerin yüzde 26,4'ünün 2023'te gelir grubu birden fazla yükseldi. Son yüzde 10'luk grupta olan fertlerin ise yüzde 12,1'inin gelir grubu birden fazla düştü. Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması panel verilerinden elde edilen sonuçlara göre, 2022'de işsiz olan fertlerin yüzde 42,4'ü geçen yıl çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2022'de "çalışan" olarak belirlenen fertlerin 2023'te yüzde 90,6'sı çalışma hayatına devam etti. Bir önceki yıl iş gücüne dahil olmayan fertlerin ise yüzde 10,2'si iş gücüne katıldı.